سینما؛ محور هم بستگی مردم در دوران جنگ تحمیلی

به گزارش شهرآرانیوز؛ هفته دفاع مقدس یادآور هشت سال حماسه و ایثار ملت بزرگ ایران در برابر تهاجمی است که رژیم بعث عراق به نیابت از قدرت‌های بزرگ جهانی علیه آنان انجام داد. این تهاجم، بیش از ۲۰۰ هزار شهید، هزاران جانباز و آزاده بر جای گذاشت. 

اما ۳۷ سال پس از پایان آن جنگ تحمیلی، بار دیگر سایه نبرد بر سر مردم ایران قرار گرفت؛ این بار، رژیم نامشروع صهیونیستی، با همراهی همه جانبه آمریکا و قدرت‌های جهانی، کمر به نابودی زیرساخت‌های مهم ایران اسلامی در حوزه فناوری‌های دفاعی و هسته‌ای بست. این جنگ نه تنها به حملات مراکز دفاعی و هسته‌ای کشور محدود نماند، بلکه مردان و زنان و کودکان کوچه و بازار که هیچ نسبتی با جنگ نداشتند نیز هدف قرار گرفتند. 

خون‌های پاکی بر زمین ریخت، ساختمان‌های مسکونی ویران و اموال مردم زیر آوار مدفون شد. از آغاز دوران هشت سال دفاع مقدس، هنرمندان مختلف، به ویژه فعالان سینما، تلاش کردند تا با ساخت مجموعه‌های تصویری، بخشی از تاریخ جنگ را در قالب آثار مستند و داستانی به تصویر بکشند. 

محصول این همت هنرمندانه، تولید صد‌ها فیلم سینمایی و مستند بود که با استقبال عموم مردم ایران مواجه شد و رونق گیشه‌های سینما را به همراه داشت. اما دفاع دوازده روزه در برابر تهاجم رژیم صهیونیستی و آمریکا در فضایی متمایز با دوران دفاع مقدس رقم خورد؛ فضایی متأثر از شبکه‌های مجازی که تولیدات مختلف تصویری، این امکان را داشتند تا از طریق شبکه‌های اجتماعی و با سرعت زیاد، منتشر و بار‌ها و بار‌ها نیز دیده شوند.

در این میان، آثار متعددی در قالب‌ها و ژانر‌های گوناگون توسط جمع زیادی از تولیدکنندگان جوان و باانگیزه خلق شد که توانست نه تنها در داخل کشور، بلکه در فضای بین المللی نیز تأثیرگذار باشد.

 ضمن اینکه هنوز مدت زمان زیادی از جنگ دوازده روزه نگذشته است و نمی‌توان انتظار داشت در این دوره کوتاه و با وجود برخی محدودیت ها، فیلم‌های بلند داستانی تولید شوند؛ باید منتظر ماند تا تولیدات بلند داستانی در این زمینه، به مرور زمان به ثمر بنشینند. در همین راستا، با تعدادی از فعالان سینمایی استان که طی مدت جنگ دوازده روزه تحمیلی تولیداتی داشتند، گفت وگویی انجام داده‌ایم.

تولید کار‌های کوتاه با بازدید‌های میلیونی

محسن اسلام زاده، مستندساز مشهدی، درباره تولید آثار با موضوع جنگ دوازده روزه می‌گوید: بر اساس تجربیات گذشته در بحران‌هایی مانند سیل و زلزله، تلاش کردیم در این دوره نیز به تولید محتوای واکنش سریع بپردازیم. با همراهی دوستان در مؤسسه اوج، محتوا‌های کوتاهی تولید و در قالب‌های گوناگون توزیع کردیم که بازخورد‌های خوبی داشت و حتی در آرژانتین نیز بازخورد مثبتی دریافت کرد. از جمله پربازدیدترین این آثار، مستند «صداوسیما» با محوریت حمله به ساختمان صداوسیما بود. همچنین مستند‌های متنوعی درباره افرادی که ماندند و نرفتند، راهپیمایی‌ها و کنسرت‌های برگزار شده، مراسم تشییع پیکر شهدا و اتفاقات آسمان تهران ساخته شد.

وی در ادامه می‌افزاید: تلاش کردیم سوژه‌هایی را انتخاب کنیم که در مدت زمان کوتاه تری به نتیجه برسند. در قالب یک گروه متشکل از فیلم سازان مطرحی همچون وحید فرجی، محسن اردستانی و مسعود دهنوی، کار‌های متنوعی تولید شد. این آثار در قالب‌های مختلف فیلم کوتاه، موشن گرافی و… از شبکه‌های تلویزیونی کشور به نمایش درآمد و در فضای مجازی نیز در اشکال گوناگون منتشر شد.

اسلام زاده بیان می‌کند: ویژگی این فضای جنگی، کم رنگ شدن جنبه‌های داستانی بود و به دلیل اتفاقات خاص و مهمی که در خلال آن رخ داد، ضرورت حضور مستندسازان کاملا احساس می‌شد. هرچند خبرنگاران در میدان حضور دارند، اما مستندسازان نگاهی عمیق‌تر به جنگ دارند و می‌توانند زیرلایه‌های اجتماعی جنگ را که کمتر در اخبار دیده می‌شود، استخراج کنند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود، به سفر اخیرش به اروپا اشاره می‌کند و می‌گوید: مجموعه مستندی با عنوان «انتفاضه در اروپا» را در سه کشور هلند، فرانسه و بلژیک ساختم و با بسیاری از فعالان حوزه فلسطین مصاحبه کردم. همچنین اعتراضات مهمی که در ماه‌های اخیر علیه اسرائیل در اروپا شکل گرفت، پوشش داده شد.

 به نظرم در جنگ دوازده روزه، بسیاری از پشت پرده‌ها درباره اسرائیل افشا شد؛ وقتی اسرائیل، صداوسیما، هلال احمر، بیمارستان‌ها و… را هدف قرار می‌دهد، دیگر نمی‌تواند چهره‌ای حق به جانب به خود بگیرد، از حقوق بشر سخن بگوید و ادعای مظلوم نمایی کند.

باید از حصار رسانه‌های استکباری عبور کنیم

محمدمهدی خالقی، کارگردان، نویسنده و مستندساز مشهدی، درباره تولید محتوا با موضوع جنگ می‌گوید: همان طور که رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره تولید محتوای مختلف برای ماندگار کردن رشادت‌های مردم و رزمندگان کشور در دوران دفاع مقدس تأکید داشته‌اند، این موضوع در زمان جنگ تحمیلی دوازده روزه نیز در دستور کار فیلم سازان و هنرمندان دغدغه‌مند قرار گرفت.

اگرچه خودم کار تولیدی نداشتم، اما در قالب یک حرکت جمعی و در قرارگاهی با حضور اعضای انجمن فیلم سازان انقلاب اسلامی، به ایده پردازی پرداختیم. این قرارگاه همان روز نخست حمله به کشور شکل گرفت و هر روز هم اندیشی‌هایی درباره اخبار، تحولات و اتفاقات جدید صورت می‌گرفت و بر اساس آن‌ها تولید محتوا انجام می‌شد.

وی می‌افزاید: تعداد زیادی کلیپ، مستند کوتاه، گزارش‌های هنری از فضای شهر با مدیوم‌های مختلف، کار‌های استودیویی و برنامه‌های تاریخی-ترکیبی تولید شده که در بستر پخش تلویزیون و فضای مجازی، با بازدید‌های میلیونی روبه رو شدند.

خالقی البته به مشکلات موجود در این عرصه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: ما با وجود هنرمندان باانگیزه، مشکل تولید نداریم. مشکل ما در شبکه توزیع و رساندن آن به مخاطب جهانی است که افق ما محسوب می‌شود. حتی در فضای وب، نیازی به ترجمه نداریم. مسئله شکستن حصار‌هایی است که استکبار ایجاد کرده و باید از آن‌ها عبور کنیم. باید هر نفر تلاش کند با استفاده از ارتباطات و بهره گیری از ظرفیت فضای وب در این زمینه تأثیرگذار باشد و سازمان‌های مسئول و دارای امکانات نیز برای دیده شدن این تولیدات و افزایش انگیزه افراد برای ساخت محصولات سینمایی کمک کنند.

تأکید بر هم بستگی ملی در تولید آثار

محسن عقیلی، مستندساز، با بیان اینکه مرزی برای انتقال محتوا وجود ندارد، می‌گوید: برای تولید آثار تصویری نباید دست روی دست گذاشت. به ویژه در زمانه‌ای که اخبار به واسطه اینترنت، به سرعت منتشر می‌شوند و هر اثر تولیدی، قابلیت آن را دارد که بار‌ها دیده شود و این دیده شدن آثار هم مرز‌ها را طی می‌کند.

وی می‌افزاید: همان روزی که کشور مورد تهاجم قرار گرفت و اتفاقا مقارن با شب عید غدیر هم بود، با تعدادی از دوستان ایده‌ای را مطرح کردیم. نورافشانی‌های مردم در شب عید غدیر و استمرار آن را به موشک‌هایی تشبیه کردیم که در قلب سرزمین‌های اشغالی فرود می‌آید. همان شب کار ضبط انجام شد و در فضای مجازی هم با استقبال روبه رو شد. کار دیگری هم که انجام دادم، نماهنگی از یک شعر حماسی با اجرای احمد واعظی از مداحان اهل بیت (ع) بود که بازدید شد. مابقی فعالیت‌ها در قالب ایده پردازی بود تا مجریان دیگر هم بتوانند آن را اجرا کنند.

عقیلی تأکید می‌کند: این ایده‌ها با تأکید بر معیار‌هایی بود که همراهی ملی- میهنی را به همراه داشته باشد و بر نقاط اشتراک برای ایجاد هم بستگی ملی تأکید کنیم. تمامیت ارضی ایران، باور مشترک همه مردم ایران است و هر کس به این آب و خاک تعرض کند دشمن می‌دانند. اگر از سر باور‌های اعتقادی و دینی هم سخن می‌گوییم، به همان اندازه کار‌های ما نشان از حضور ملت داشته باشد و این حس هم بستگی ملی را فارغ از هر دین و مذهب و گرایش سیاسی تقویت کند.

وی به برخی چالش‌های موجود در فیلم سازی با موضوع‌های جنگ دوازده روزه اشاره می‌کند و می‌گوید: همچنان به شبکه انتشار نیاز داریم و در این زمینه ضعف داریم. آن هم در برابر هجمه رسانه‌ای دنیا که در کنار دشمنان قرار می‌گیرند، ما شبکه منظم رسانه‌ای همسو و خودی هم نداریم که تولیدات را به درستی منتشر کنند و آثار را با بهترین کیفیت در آن قرار دهند تا منتشر شود.

مشکل بعدی ما هم این است که شرایط جنگی که تغییر کرد، افرادی که می‌توانند و باید در زمینه‌های مالی و پشتیبانی در کنار افرادی قرار بگیرند که به صورت آتش به اختیار و در زمان جنگ پا به عرصه تولید گذاشته‌اند، گویا فراموش کردند که چنین اتفاقی افتاده است و هیچ حمایتی از آن‌ها صورت نگرفت. این موضوع در شهرستان‌ها و مراکز استان‌ها با شدت بیشتری دیده می‌شد. 

این کار موجب کاهش انگیزه‌ها می‌شود. ما نگران این هستیم که تا کی می‌توانیم دوستانی را که حتی ارتزاق آن‌ها از این راه است، نگه داریم و از آن‌ها کمک بخواهیم که همراه باشند و کار را انجام دهند. خلوص نیت و احساس وظیفه این افراد را نباید این گونه پاسخ داد.

در ادامه حتما بخوانید مروری بر ۴ فیلم دفاع مقدسی که در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر اکران شدند

روایت زندگی عادی مردم در زمان جنگ

سعید هوشمند معینی، دبیر انجمن فیلم سازان انقلاب اسلامی، در این باره می‌گوید: یکی از اتفاقاتی که در سینمای دفاع مقدس شکل گرفت، این موضوع بود که زندگی عادی مردم در دوران جنگ نیز ادامه دارد و فعالیت‌های آموزشی و تولیدی و خدماتی و ... متوقف نشده است. البته نه اینکه جنگی وجود ندارد و از کنار آن بی تفاوت عبور کنیم. به این معنی که در کنار جنگ، شرایط رشد اجتماعی نیز فراهم است و این موضوع، موجب امیدآفرینی در جامعه می‌شود. به این صورت، افرادی که در حوزه جنگ مسئولیت داشتند نیز به شکلی منسجم تر، فعالیت خود را ادامه می‌دادند.

وی می‌افزاید: در دوران جنگ دوازده روزه، در جایگاه مدیر تولید، چندین اثر را به همراه دوستان ارائه دادم. برای مثال، در مجموعه مستند «ملت قهرمان»، به روایت افراد عادی در اصناف و مشاغل مختلف جامعه پرداختیم که با توجه به تغییر شرایط و ورود به وضعیت جنگی، می‌خواستند کمک‌های خود را ارائه دهند.

 از فروشنده لوازم خانگی که برخلاف توصیه برخی هم صنفی ها، به جای آنکه اجناس را نفروشد و انبار کند، آن‌ها را با همان قیمت سابق در اختیار مردم قرار می‌داد تا هتل داری که بلیت‌های مسافرانش به دلیل وضعیت جنگی باطل شده بود و آن‌ها را در ساختمان خود اسکان می‌داد؛ یا پزشکی که به آموزش کمک‌های اولیه اقدام می‌کرد تا در صورت بروز حملات و نیاز مردم به کمک‌های فوری، افرادی آشنا با شیوه‌های امداد، بتوانند به مصدومان احتمالی کمک کنند.

هوشمند در ادامه می‌گوید: ضمن بازخوانی صحبت‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی در دهه ۶۰، مستندی با عنوان «تکرار تاریخ» هم تولید شد تا این نکته را یادآور شویم که جنگ استکبار جهانی با مردم ما، جنگ امروزی نیست. در گذشته هم بوده و همچنان ادامه دارد. به صورت کلی، در این شرایط تلاش کردیم با توجه به زمان محدود، کار‌هایی انجام دهیم که زودتر به نتیجه برسد و به همین دلیل کار‌های کوتاه را در دستور کار قرار دادیم.